Karot alıcı özel gereçler kullanılarak yapılan sondaj işlemine karotlu sondaj, ilerleme sırasında alınan örneğe de karot örnek denir.
Karotlu sondaj bir döner sondaj yöntemi olup, kaya ortamlarda uygulanır.
Sadece karotiyerin kestiği ince bir kesimin dışarı alınması ve karotiyerin soğutulması amaçlandığından dolaşım sıvısı olarak genellikle sadece su kullanılır. Ancak yüksek miktarda su kaçağı olduğunda sıva oluşturmak için sondaj çamuru kullanılır.
“Karotiyer dünya çapında derin sondaj çalışmalarında kullanımı tercih edilen ileri teknoloji ürünü olan sondaj ekipmanlarındandır. Yeraltına yapılan sondaj işlemleri sırasında, kesilen formasyondan silindirik örnek alma işlemlerine karot alma ,bu işlemi yapan donanıma da karotiyer adı verilir.”
Karot alıcıların parçaları:
1. Başlık: karotiyerin tije bağlanmasını sağlayan dişi ara elamandır.
“Kurulan sondaj kulesinden indirilen ilk borular Tij borularıdır. Tij borularının basitçe görevi uçlarına takılan matkaplar ile sondaj kuyusunu delmektir.”
2. Gövde: Karotu içerisinde barındıran silindirik bölümdür. Tüp veya gömlek adı da verilir.
3. Tutucu (Segman): Kesilen örneğin gövde içerisinden düşmesini engelleyen elemandır.
4. Protkron: Gömlek ile matkap arasındaki elemandır. Çapı matkaptan çok az büyük olup, kuyunun taranmasını da sağlar.
5. Matkaplar: Kayacı kesen elemanlardır. Genelli vidye kron ve elmas uçlu olama üzere iki ana türü vardır. Çok sert kayalarda elmas orta ve yumuşak kayalarda vidye kron matkaplar tercih edilir.
Karot alıcı türleri:
1. Tek tüplü karotiyerler:
Gövdesi tek bir gömlekten oluşur. Suya karşı duyarsız Marn, jips gibi ortamlarda kullanılamaz. Çünkü sondaj sıvısı karotiyerin içinden geçerek dolaşım yapar. Matkapla birlikte tüp de döndüğü için bu durum karot yüzdesini düşürür.
“Marn, çok ince taneli kil mineralleriyle kalsitin değişik oranlarda karışımından oluşmuş, çok yumuşak tortul kayaçtır. Jips de alçı taşıdır.”
2. Çift tüplü karotiyerler:
Gövdesi iç içe iki tüpten oluşur. Her iki tüp birlikte döner. Sondaj sıvısı iki tüpün arasından dolaşır bu nedenle karotla sondaj sıvısının irtibatı en aza indirilmiştir. Bu nedenle suya az dayanıklı kayaçlarda tercih edilirler. Ancak iç tüpün de dönmesi karot parçalarının bir biri üzerinde dönmesine ve karot yüzdesinin azalmasına neden olur.
3. Üç tüplü karotiyer:
İç içe üç tüpten oluşur ve en içteki tüp kesinlikle dönmez. Özellikle yumuşak ortamlarda tercih edilirler.
4. Kablolu (wireline) karotiyerler:
Karotlu ilerlemede diğer karotiyerlerin kullanımında, karotiyer boyu kadar ilerleme sonunda sondaj dizisi tümüyle yukarı alınır ve boşaltılır ve boş karotiyer tekrar kuyu dibine indirilerek devam edilir. Bu özellikle derin sondajlarda oldukça zaman kaybına neden olur. Bu çift tüplü bir karotiyer olup, içi tüp hem ekseni etrafında (döner) hemde ekseni boyunca (yukarı-aşağı) hareket edebilecek şekilde hazırlanmıştır. Tijle iç tüpün geçebilmesine olanak sağlayacak şekilde olmalıdır.
